Nhà Giả Kim không phải là cuốn sách dành cho người nóng vội. Viết những dòng này là khi tôi đã đọc nó đến lần thứ ba. Tôi muốn giới thiệu nó đến bạn bè của mình, đặc biệt những người còn phân vân cho những định hướng trong cuộc đời mà thực ra là trong chuyện này tôi cũng đã từng đấu tranh tư tưởng không ít.
Thời niên thiếu của Paulo là đại diện cho một lớp trẻ muốn thoát khỏi sự gò bó trong định kiến của gia đình, luật lệ của nhà trường. Bố rất muốn ông nối nghiệp mình, trở thành một kỹ sư, nhưng ông lại bộc lộ năng khiếu và niềm mong mỏi được trở thành một nhà văn. Dù bố mẹ không hề hài lòng, ông vẫn quyết tâm theo đuổi ước mơ đã ấp ủ từ bé đó. Santiago trong câu chuyện trên cũng vậy. Cha mẹ cậu kỳ vọng cậu sẽ trở thành một linh mục nhưng cậu lại chọn công việc chăn cừu để thỏa mong ước được chu du, khám phá các miền đất mới lạ. May mắn cho Santiago là cuối cùng thì bố cậu cũng bị thuyết phục và ba đồng tiền vàng tặng cho con khi vào học trường dòng được thay bằng một đàn cừu: "Con lấy mà mua một đàn cừu, rồi đi khắp nơi khắp chốn, cho đến khi con hiểu ra làng mạc, thành quách vùng mình tuyệt vời nhất, phụ nữ vùng mình xinh đẹp nhất". Tôi nhớ đến bộ phim “3 Idiots”. Bố Farhan đã hào hứng bao nhiêu khi mua một chiếc laptop để tặng cho cậu con trai mà sau buổi phỏng vấn hôm ấy sẽ chính thức trở thành kỹ sư thì ông đã thất vọng bấy nhiêu khi thấy anh chàng trở về với sự khẩn khoản được đi theo lời mời chụp ảnh tại một khu rừng mưa Brazin. Nhưng rồi:
- Bố, điều gì sẽ xảy ra nếu con trở thành một nhiếp ảnh gia?
Con sẽ kiếm ít tiền hơn, sẽ có một căn nhà nhỏ hơn, sẽ mua chiếc ô tô nhỏ hơn. Nhưng con sẽ hạnh phúc! Con sẽ rất hạnh phúc!. Con đã luôn nghe theo lời bố. Chỉ một lần thôi hãy để con nghe theo trái tim mình.
- Trả lại cái này. Con trai, một máy ảnh chuyên dụng giá bao nhiêu?. Liệu có thể đổi máy tính xách tay lấy nó không? Nếu con cần thêm tiền cứ hỏi bố. Hãy sống cuộc đời con muốn, con trai!
Như ba đồng vàng đổi thành một đàn cừu, thì một chiếc máy tính xách tay cuối cùng cũng đổi thành một chiếc máy ảnh chụp chuyên dụng.
Tiếp câu chuyện trong Nhà Giả Kim, cậu chăn cừu lên đường. Cậu gặp hai lần một giấc mộng kỳ lạ. Có một đứa trẻ đến chơi với bầy cừu và nắm tay cậu dẫn đến Kim Tự Tháp. Một bà lão đã giải đoán được giấc mộng đó. Rồi cậu bán đi đàn cừu gắn bó với mình bấy lâu để trang trải chi phí sang Ai Cập tìm kho báu theo như lời bà lão kia nói. Trên những bước đường đầy khó khăn và khắc nghiệt, cậu làm nhiều việc và gặp nhiều người. Cậu còn gặp cả Fatima, cô gái sa mạc mà ngay từ cái nhìn đầu tiên cậu đã biết đó chính là định mệnh của cuộc đời mình và họ một tình yêu ngọt ngào như mơ. Từ công việc chăn cừu đến lau pha lê, từ người tốt đến kẻ trộm cướp, từ những vùng đất khắc nghiệt như sa mạc cũng đều dạy cho cậu nhiều bài học quý báu trong cuộc sống. Dọc hành trình của Santiago, những triết lý sâu sắc được nhà văn đan xen gửi gắm trong từng câu văn vừa nhẹ nhàng, vừa lãng mạn (đặc biệt khi cậu bé đối thoại với sa mạc và gió) khiến người đọc không thể bỏ cuốn sách xuống…
Bà lão giải mộng
"Những việc tưởng chừng đơn giản trong cuộc sống thật ra lại là những việc hết sức phi thường, chỉ những bậc trí giả mới thấu hiểu nổi.”
Vua xứ Salem
“Vận mệnh chính là điều mà anh luôn muốn đạt được. Bất kể anh là ai, anh làm gì, khi anh thật tâm mong muốn điều gì, thì điều mong muốn ấy sẽ được hình thành trong cõi tâm linh vũ trụ. Đó sẽ là nhiệm vụ của anh trên Trái Đất.”
“Tâm linh vũ trụ được nuôi dưỡng bởi hạnh phúc con người, bởi cả sự bất hạnh, tị hiềm và ghen tuông nữa. Rồi khi anh quyết chí muốn điều gì thì thì toàn vũ trụ sẽ chung sức để anh đạt được điều ấy.”
“Đừng bao giờ quên rằng tất cả là một tổng thể. Cũng đừng quên ngôn ngữ của dấu hiệu. Nhất là đừng quên đi cho đến hết con đường mình tự chọn”
Ông chủ cửa hàng pha lê
“Ta sợ sau khi đạt được ước mơ rồi thì không còn gì thúc đẩy mình tiếp tục sống nữa. Cậu mơ có cừu và được thấy Kim Tự Tháp. Cậu khác hẳn ta vì cậu muốn đạt được ước mơ. Còn ta chỉ muốn mơ về Mekka thôi. Sợ bị thất vọng não nề, nên ta chỉ chọn cách mơ thôi”
Người đàn ông Anh
“Mọi thứ ở trên đời đều là dấu hiệu cả. Trên đời không có gì là ngẫu nhiên đâu.”
“Khi ta tha thiết mong ước điều gì thì ta gần gũi với tâm linh vũ trụ hơn. Nó luôn luôn có tác dụng tích cực. Mọi thứ trên trái đất đều biến dịch không ngừng vì thế giới này sống động và có một tâm linh. Chúng ta là một bộ phận của tâm linh ấy và hiếm khi chúng ta ý thức được rằng nó có ảnh hưởng tích cực đến việc chúng ta làm.”
Người phu lạc đà
“Lúc cần ăn thì phải ăn, lúc cần đi thì phải đi.”
“Không ai phải lo trước về điều chưa xảy tới cả vì mỗi người đều có thể đạt được cái mình muốn và cái mình cần... Diễn biến của đời mình và của cả quả đất đều đã được một bàn tay Người (Đức thánh Allah) viết trước cả rồi thì không còn sợ nữa.”
Fatima
“Nếu em là một phần của vận mệnh anh thì sẽ có một ngày anh trở về thôi.”
Nhà giả kim
“Con người vốn quá dễ bị lôi cuốn bằng hình ảnh và sách vở mà sao nhãng ngôn ngữ của thế giới”
“Khi người nào muốn điều gì thì cả vũ trụ sẽ chung sức lại để người ấy đạt được điều mơ ước.”
“Những thứ vào miệng con người không độc hại, xấu xa. Xấu xa, độc hại là những gì từ miệng họ tuôn ra”
“Đừng nghĩ tới những gì đã bỏ lại phía sau.”
“Hãy lắng nghe trái tim mình. Nó biết hết mọi điều vì nó từ Tâm linh vũ trụ mà ra và một ngày kia sẽ trở về đó. Trái tim cậu ở đâu thì kho báu cậu tìm cũng ở đó. Nếu cậu hiểu rõ trái tim mình thì sẽ không xảy ra điều gì bất trắc đâu, vì cậu biết rõ nó mơ ước gì và biết phải ứng xử như thế nào. Không ai trốn tránh được trái tim mình thành ra nên lắng nghe nó nói là hay hơn cả. Như thế cậu sẽ không bao giờ bị đánh bất ngờ.”
“Trước khi cậu đạt được ước mơ thì Tâm linh vũ trụ sẽ thử thách mọi điều cậu học được trên đường đi. Khi đạt được ước mơ chúng ta cũng đồng thời nắm vững những bài học đã lĩnh hội khi đi theo ước mơ. Đó chính là thời điểm mà đa số người ta bỏ cuộc, nói theo ngôn ngữ sa mạc là: ‘Chết khát đúng vào lúc cây chà là xuất hiện ở chân trời’. Mọi cuộc tìm tòi đều khởi đầu như câu ‘thánh nhân đãi kẻ khù khờ’ và kết thúc với sự thử thách gay go kẻ chiến thắng.”
Lắng nghe trái tim
“Người ta sợ theo đuổi những giấc mơ vĩ đại vì cảm thấy không xứng đáng được hưởng hoặc không thể nào đạt nổi.
“Hãy bảo nó rằng sợ phải đau khổ còn đau đớn hơn là chính sự đau khổ, và chưa từng có trái tim nào phải chịu đau khổ khi tìm cách thực hiện giấc mơ, vì mỗi phút giây tìm kiếm là một khoảnh khắc gặp gỡ Thượng Đế và vĩnh hằng. Song tiếc thay có rất ít người đi theo con đường tiền định, con đường dẫn đến vận mệnh của họ, dẫn đến hạnh phúc. Chỉ có một điều khiến không thể nào đạt được ước mơ – đó là sợ sẽ thất bại”
“Khi đứng ở ngưỡng cửa cái chết người ta thường cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống.”
“Bất kể giàu hay nghèo, sang hay hèn, ai cũng có một vai trò chính trong lịch sử thế giới. Có điều phần nhiều người ta không biết đó thôi”
“Hãy ghi nhớ nơi mà cậu sẽ khóc. Đó cũng chính là nơi chôn giấu kho báu của cậu.”
Nhiều người trong chúng ta sống cho ước mơ của người khác chứ không phải ước mơ của chính mình. Có thể như thế sẽ khiến bạn có nhiều vật chất, nhưng không bao giờ có được sự đủ đầy toàn vẹn vì không gắn kết với chính bản thân mình, chưa có sự hòa hợp từ tận trái tim. Đâu hẳn mọi thứ đều biến thành vàng là tốt. Vạn vận phải biến hóa, đa dạng và khi sinh ra thì đều có một “vận mệnh” riêng được tạo hóa sắp đặt sẵn rồi. Đã có lúc nào trong thoáng chốc, bạn thổn thức với những ước mơ, nhưng lại tự dặn lòng giấu đi vì nghĩ nếu nói ra nó sẽ bị vùi lấp bởi những định kiến chưa? Hãy cứ ước mơ,cho dù nó là điều gì đi chăng nữa, vĩ đại hay nhỏ bé, khi bạn làm những điều bạn mơ ước thì cả vũ trụ cũng sẽ giúp đỡ bạn. Quan trọng là hãy sống theo con đường mình vạch ra từ đầu. Cuộc đời rất hào phóng với người nào chịu theo đuổi vận mệnh của mình.
Dám ước mơ và cũng dám theo đuổi nó, khác hẳn với ông chủ cửa hàng pha lê chỉ muốn ôm ấp một giấc mơ đẹp mãi nhưng chưa bao giờ dám đi vì … sợ vỡ mộng. Dù bị cướp không còn một xu trong người, cậu bé chăn cừu cũng không từ bỏ quyết tâm sang Ai Cập. Cậu có khóc, nhưng sau đó là tự nhủ mình phải khôn hơn. Chọn công việc lau pha lê để kiếm tiền trong một năm, chỉ là tạm trì hoãn để tiếp tục. Bí ẩn của cuộc sống là té bảy lần và đứng dậy tám lần, đừng sợ thất bại bởi nó vẫn luôn xảy ra. Nhưng nếu bạn có một trái tim kiên định, bạn sẽ học được cách từ bỏ những chuẩn mực thông thường, phát triển những cảm xúc hứng khởi và hành động tức thì đối mặt với sự chỉ trích và phản kháng. Hãy theo đuổi đam mê, sự ưu tú sẽ theo đuổi bạn. Hãy theo đuổi sự ưu tú, thành công sẽ theo đuổi bạn.“Kho báu vốn nằm ở cuối con đường tiền định, nhưng họ lại không chịu đi hết con đường đó”. Một nhà văn người Pháp đã nói: “Tôi hạnh phúc vì đến tuổi 60 vẫn kiên trì với lý tưởng mà mình chọn lúc còn trẻ”. Cuộc đời được bao nhiêu lần lựa chọn ấy đâu. Hãy bắt tay vào ngay khi bạn còn có thể.
Santiago đã dám đánh cược cả hạnh phúc với cô gáiFamita định mệnh để tìm kiếm điều mà cậu mãi trăn trở. Cái gì thuộc về mình thì sẽ vẫn là của mình thôi, như nhà giả kim bảo Santiago khi họ tiếp tục lên đường “Đừng nghĩ tới những điều đã bỏ lại phía sau. Mọi sự đã được ghi khắc vào Tâm linh vũ trụ và sẽ tồn tại vĩnh viễn”. Nhiều người mà đặc biệt là đàn ông đôi khi hay lầm tưởng rằng tình yêu là cái chuyện cỏn con chẳng đáng để theo đuổi, thậm chí còn là rào cản, làm chùn bước chân họ trên con đường phấn đấu và thực hiện những hoài bão. Thay vì đó, tại sao họ không biến tình yêu động lực để thực hiện ước mơ. Một tình yêu đích thực chắc chắn sẽ chắp cho bạn đôi cánh để tiến đến đích nhanh hơn. Fatima động viên Santiago tiếp tục đi tìm kho báu của mình, còn cô hạnh phúc khi có một người đàn ông để nhớ nhung và chờ đợi. Người đàn ông đó đi và rồi sẽ trở về bên cô. “Các đồi cát thay đổi theo gió nhưng sa mạc không bao giờ thay đổi. Em là một cô gái sa mạc và rất tự hào về điều này. Chồng em cần phải đi lại tự do như làn gió làm biến dạng những đồi cát. Và em cũng mong được thấy chồng em nhập vào những đám mây, trong những con thú và trong làn nước giếng”.
Không chỉ Santiago có giấc mơ về kho báu. Cuối tác phẩm, khi cậu đang tìm kho báu ở Kim Tự Tháp, một gã lạ mặt đã bảo rằng cậu thật ngu xuẩn “Hai năm trước, ngay chính chỗ này, tao cũng đã nhiều lần mơ rằng tao phải đi Tây Ban Nha, tìm một ngôi nhà thờ làng đã sụp lở mà lũ chăn cừu thường đưa cừu vào đó làm nơi chú chân. Trong phòng thay áo lễ có mọc một cây dâu, dưới rễ nó chon giấu một kho vàng. Tao đâu có ngu chỉ vì một giấc mơ mà vượt sa mạc”. Ai ai trên Trái đất cũng đều có một kho báu chờ đợi mình nhưng dám dấn thân thì hễ có mấy người. Chẳng có gì là ngẫu nhiên và không có ý nghĩa cả. Trong tác phẩm Le Petit Prince (Hoàng Tử Bé) của nhà văn Antoine de Saint-Exupéry có một câu rất hay rằng “Cái cốt yếu thì mắt thường không nhìn thấy”. Con mắt chúng ta đều hướng ra bên ngoài để nhìn những con người, sự vật, sự việc khác. Vậy nên đôi khi chuyện gì cũng biết chỉ có chuyện bản thân thì lại không thấu. Để nhìn thấy những điều quan trọng thì chúng ta phải cảm nhận bằng cả trái tim, phải hòa mình vào vũ trụ. Paulo cũng nêu lên một bài học đơn giản ở đời – hạnh phúc và những điều quan trọng nó ở ngay bên cạnh mình mà con người ta nhất là khi còn trẻ cứ mải mê tìm kiếm cái gì đó xa xôi quá. Kho tàng sờ sờ ngay trước mắt mà ta không hề biết, đôi khi chỉ vì ta không dám tin rằng nó quá đỗi đơn giản như thế! Thật bất ngờ, kho báu không ở Kim Tự Tháp Ai Cập xa xôi vạn dặm, mà ở nơi mà năm xưa Santiago thường đưa đàn cừu đến làm chỗ trú chân. Một cái kết ở ngay quê nhà thật tuyệt vời biết bao! Điểm khởi đầu cũng chính là điểm kết thúc. Cuộc đời con người cũng thế, là một vòng luân hồi.
Paulo còn khiến cho người đọc đặt câu hỏi rằng, phải chăng lâu nay chúng ta đã quá thờ ơ mà không tĩnh tâm lắng nghe vạn vật xung quanh, bởi nghĩ rằng chúng vô tri, vô giác. Thế giới có tâm linh và ai hiểu được tâm linh ấy sẽ hiểu được ngôn ngữ của sự vật. Trong nghệ thuật thiền có một thuật ngữ là “bàn tay chỉ trăng”, ở đây tất cả cũng chỉ là ẩn dụ, là vay mượn. Cậu bé chăn cừu Santiago không có mặt ở đâu nhưng lại có mặt ở tất cả mọi nơi. Cậu là tất cả những ai đang khao khát tìm kiếm chính bản thân hay ý nghĩa cuộc đời mình, dù bằng cách này hay cách khác. Tuy mở đầu bằng câu chuyện ngụ ngôn đầy ẩn dụ về hoa thủy tiên và hồ nước, nhưng tôi khuyên bạn hãy quay lại đọc nó một lần nữa sau khi đi hết tác phẩm, bạn sẽ thấy hiểu hơn. Nguyên nhân mang tôi đến với cuốn sách là cái tên - nó khiến tôi tò mò. Nhưng cuốn sách không cổ xúy cho một tôn giáo nào cũng không giới thiệu về điều gì đó kỳ bí trong thuật luyện kim cả. Cuốn sách còn khiến tôi liên tưởng đến tuyệt phẩm The Prophet của Kahlil Gibran, một áng văn cổ điển đậm chất thơ và triết lý sống xuất bản năm 1923...
Tận mắt nhìn, tận tay sờ mới tin. Nhưng bạn ơi, đôi khi chúng ta phải tin trước đã, rồi mới thấy. Gấp cuốn sách lại, tưởng tượng như ta vừa đọc xong một câu chuyện nửa cổ tích, nửa ngụ ngôn, với một cái kết có hậu. Có thứ nước, không rõ có phải nước trường sinh của nhà giả kim đã tưới mát, gội sạch bụi bẩn nơi tâm hồn ta hay không, mà sao khiến nó lấp lánh và đồng điệu trong con người ta hơn bao giờ hết. Nhưng có một điều rất thật, thế này, Steve Jobs từng khuyên các sinh viên tại Lễ trao bằng tốt nghiệp ĐH Stanford danh tiếng“Stay hungry, stay foolish” (“Hãy cứ khát khao, hãy cứ dại khờ!”). Bạn có ngần ngại trở thành một người chăn cừu không?
Nguồn: Ching Ling - (Nhã Nam)
